Οι συνθήκες εγκλεισμού λόγω πανδημίας, εκδηλώνουν συσσωρευμένα προβλήματα και δημιουργούν νέα, πρωτόγνωρα, ιδιαίτερα στην νεολαία. Τα ευρήματα ψυχοφαρμάκων και ναρκωτικών στα αστικά λύματα παρουσιάζουν εντυπωσιακή αύξηση όσο περιορίζονται οι δραστηριότητες και οι επικοινωνίες των ανθρώπων.
Το πρόβλημα της τοξικοεξάρτησης είναι πολυπαραγοντικό. Συνδέεται κυρίως με το πρόβλημα του βιώματος της αποξένωσης/αλλοτρίωσης. Οι άνθρωποι, στην κοινωνία του κεφαλαίου, όπου κυριαρχεί το εμπόρευμα και το χρήμα, κατά κανόνα, νοιώθουν ξένοι προπαντός στην εργασία τους: αποξενωμένοι από το αντικείμενο της εργασίας τους, από τα μέσα/εργαλεία, από τον σκοπό/νόημα του έργου τους, από την όλη διαδικασία της εργασίας, από το αποτέλεσμα/προϊόν. Αλλά και οι σχέσεις στις οποίες αναγκαστικά εμπλέκονται τους είναι ξένες: από αδιάφορες έως και αναγκαστικές σχέσεις ιδιοτελούς συμφέροντος.
Νοιώθουν σαν να ζουν μια ζωή, το περιεχόμενο, τους όρους και τα όρια της οποίας οι ίδιοι δεν γνωρίζουν και δεν ορίζουν. Πράγματα, διαδικασίες, σχέσεις και καταστάσεις προβάλλουν σαν δυνάμεις άγνωστες, φθοροποιές/βλαπτικές ή και καταστροφικές, σε βαθμό που συχνά η ζωή τους μοιάζει σαν να μην έχει περιεχόμενο, νόημα και προοπτική. Το βίωμα της μοναξιάς, της απουσίας ανθρωπιάς, της ανασφάλειας και του φόβου για το αύριο, οδηγεί συχνά σε απογοήτευση, απελπισία και αδιέξοδο. Ο ίδιος ο βίος των ανθρώπων γίνεται αβίωτος όταν σκοντάφτουν σε κάθε βήμα τους σε αδιαφορία, εκμετάλλευση, καταπίεση, ιδιοτέλεια και απάνθρωπες συνθήκες, όπου ο ένας προβάλλει για τον άλλο ως εργαλείο/μέσο ή ως εμπόδιο.
Η κατάσταση χειροτερεύει με τη βιομηχανία θεάματος/ακροάματος και την διαφήμιση, σε βαθμό που οι άνθρωποι δυσκολεύονται ή αδυνατούν να ξεχωρίσουν τις πραγματικές τους ανάγκες από τις ψεύτικες/τεχνητές. Γίνονται θύματα μιας ζωής υποταγμένης στην αλόγιστη/βουλημική κατανάλωση. Με τον καταναλωτισμό, οι άνθρωποι χάνουν την αίσθηση την γνώση, το μέτρο και την ιεράρχηση των αυθεντικών τους αναγκών/σκοπών και ρίχνονται σε έναν ατέρμονο φαύλο κύκλο αγοραίων υποκαταστάτων ευτυχίας, αυθεντικότητας και ανθρωπιάς, ψάχνουν στα πράγματα και στο χρήμα το νόημα της ζωής…
Καταιγισμός προτύπων και προτροπών: «εσύ να περνάς καλά», «να κοιτάς την πάρτη σου», «να δείχνεις επιτυχημένος με αυτά που κατέχεις και επιδεικνύεις», «το θέμα είναι να τη βρεις εσύ και μη σε νοιάζει για τους άλλους, ποιος ζει και ποιος πεθαίνει» κ.λπ. Σε μια κρίσιμη φάση της ζωής, η ένταση των παραπάνω νοσηρών/τοξικών βιωμάτων, μπορεί να οδηγήσει ένα νέο άνθρωπο στην αναζήτηση εδώ και τώρα της μεγαλύτερης ηδονής/απόλαυσης για την πάρτη του, για τον εαυτό του, όσο αυτοκαταστροφική και αν είναι. Μάλιστα, όσο πιο ασυνείδητος αδιέξοδος και αβίωτος είναι ο βίος του, όσο δεν βλέπει ή/και δεν αντιλαμβάνεται πραγματική διέξοδο, νόημα και προοπτική στο συνειδητό συλλογικό αγώνα για κοινωνικό μετασχηματισμό, για εξανθρωπισμό της κοινωνίας, τόσο πιο εναγώνια είναι η αναζήτηση μιας εύκολης και γρήγορης ψευδαίσθησης «φυγής απ’ την πραγματικότητα» με κάποια εξαρτησιογόνο ψυχότροπη ουσία (αλκοόλ, ναρκωτικά).
Και ο θάνατος παραμονεύει…
Δημήτρης Πατέλης
Αν. καθηγητής Φιλοσοφίας Πολυτεχνείου Κρήτης